Staat ie op f3 of g2? Dat was de vraag die menigeen bezig hield afgelopen zaterdag. We konden eindelijk weer naar het denksportcentrum op zaterdagmiddag en ik had een leuke studie gevonden om mijn clubgenoten mee te vermaken. Een studie met een verhaal...
Leopold Mitrofanov bedacht dit in 1967, toen de schaakcomputers nog niet zo sterk waren. Wit speelt en wint. De bedoelde oplossing was geniaal: 1.b6+ Ka8 (want na 1...Kb8 2.g7 is zwart kansloos) 2.Te1!! Wit kan niet voorkomen dat de zwarte h-pion promoveert, hij kan wel zorgen dat die dame wat minder bewegingsvrijheid heeft doordat een zwart paard op e1 in de weg loopt) 2... Pxe1 3. g7 h1D 4.g8D+ Lb8 5.a7. Nu dreigt er mat en daar kan zwart maar één ding tegen doen, namelijk 5... Pc6+ 6.dxc6 Dxh5+
Hiermee lijkt zwart de witte aanval te hebben afgeslagen. Immers, op een koningszet volgt een nieuw schaakje, en daarna nog meer. Wit kan dat nooit winnen. Echter, wit heeft nog een daverende verrassing: 7.Dg5!! Dxg5 8.Ka6 Schitterend! Wit gaf een volle dame om de zwarte dame af te leiden en nu dreigt er mat met b6-b7. Zwart moet fors investeren om dat te voorkomen... 8...Lxa7 9.c7!!
Ongelooflijk! Met twee pionnetjes is wit de zwartspeler, die loper, paard en dame heeft, de baas. Er dreigt b7 mat, en ook c8D+ is een nare dreiging. Zwart kan het mat alleen maar voorkomen door zijn dame te geven: 9... Db5+ (of Da5, het resultaat is hetzelfde) 10.Kxb5 Kb7 11.bxa7 en wit wint, want zwart kan niet beide vrijpionnen afstoppen.
Een paar jaar later ontdekte men een fout in deze prachtige opgave. Zwart kan toch remise maken, want hij is niet verplicht op de tweede zet de toren te slaan. In plaats van 2... Pxe1 kan hij 2...Pc4+ 3.Kb5 Pxb6! doen. Wit heeft keus: paard slaan of lopen met de g-pion; het leidt allebei tot remise: 4.g7 Ka7 5.g8D Pd4+ 6.Ka5 Pb3+ 7.Kb5 Pd4+ en wit kan niet ontsnappen aan eeuwig schaak of 4.Kxb6 Pxe1 5.g7 h1D 6.g8D+ Lb8 7.Dg7
Dit lijkt ondekbaar mat, maar zwart heeft een verrassing: 7...Dg1+! 8.Dxg1 La7+ 9.Kc6 Lxg1 en dit eindspel ga ik niet uitpluizen, maar neem maar van me aan dat het remise is.
Eeuwig zonde dat dit meesterwerk net niet klopte, maar er was een reparatie mogelijk. Zet in de beginstelling het paard van f3 op g2. Het idee is hetzelfde, namelijk de toren offeren op e1, maar zwart heeft niet de extra mogelijkheid die hij met een paard op f3 wel had. Zo werd een van de mooiste studies die ik ooit zag gered.
Zaterdag lokte ik schakers naar het denksportcentrum met een foto op de EP-app van een half schaakprobleem, maar wel met het paard op g2. Even later zette ik het hele probleem erop, maar wel met dat paard op f3. Dit om schakers die het probleem te snel in de computer gooien te foppen.
Het was een aangename zaterdagmiddag!
Richard Vedder